Tháng mười một lập đông, dọc con đường đê bao quanh bờ ruộng xanh mướt mát là những bông hoa dại màu tim tím mà tôi không biết tên. Khung cảnh đồng quê mộc mạc với giàn khổ qua đang mùa trổ bông vàng quyến dụ bướm ong, dây mồng tơi hững hờ uốn quanh bờ rào nhà người. Từng vạt cỏ mần trầu đong đưa trong không khí ẩm thấp của ngày sắp có bão khiến lòng tôi bâng khuâng nhớ.

Ngày đó, tôi có người bạn thích cắm đầy trong phòng mình những bông cỏ đủ loại. Bạn ngồi hàng giờ nơi khung cửa sổ tràn ánh nắng để ngắm bó cỏ hái được. Tôi chỉ ấn tượng với đám cỏ mần trầu. Ban đầu, tôi không biết tên cỏ này, thấy hay hay vì cụm hoa mọc trên thân cỏ, một ngọn thân gồm 5 - 7 bông, xếp toả tròn như những cái chong chóng, lá nhỏ dài.

Khi bạn nói tên cỏ, tôi ấn tượng vì gợi nhớ lá trầu không. Lá trầu gắn với tôi nhiều kỷ niệm về bà. Tôi thường hay giúp bà ngoáy trầu với vôi và miếng cau nhỏ cay nồng cho tới khi mọi thứ trộn lẫn và nhuyễn để bà dễ ăn vì răng bà đã yếu. Bà cười móm mém, nước trầu rỉ hai bên mép đỏ hồng như hai đường chỉ.

Cỏ mần trầu còn có tên dã kê thảo (móng gà rừng), có lẽ do giống như chân gà, dù chỉ ba móng. Loại cỏ này có sức sống rất mãnh liệt, có khi đã bị cuốc đến tận gốc rễ, chỉ sau một cơn mưa đã thấy cỏ ngoi lên. Tuổi thơ của tôi và người bạn là những ngày lê la nơi đồng cỏ, hết đào cỏ cú để moi củ trắng của nó lên ngửi mùi hăng hăng, rồi thì bứt bông cỏ may, cỏ lau, cỏ mần trầu... chưng trên bàn học cho tới khi khô lại, nhìn cũng nghệ thuật không kém gì hoa khô trong cửa hàng hoa.

Lúc đó, chúng tôi không biết là đang trữ một loại thuốc quý bên mình vì cỏ mần trầu nhiều tác dụng trong điều trị đông y. Ngoài ra, loài cỏ này còn có tác dụng làm đẹp cho chị em phụ nữ khi kết hợp cùng hương nhu, bồ kết, sả giúp mái tóc đen dài suôn mượt.

Cuộc sống vẫn như thường lệ, lãng quên hay đã từng thương nhớ cũng chỉ là quá khứ. Cỏ mần trầu vẫn bình yên đi giữa đời, mang yêu thương trong tim trao tay những người trân quý.

Nguyễn Hồng Vân